Obsesyon kelimesi Latince “obsidere” kelimesinden gelir ve anlamı dört bir yandan başına üşüşmek,rahat vermemek, kuşatmaktır.
Obsesyon(Saplantı) irade dışı gelen ,bireyi tedirgin eden, benliğe yabancı (ego distonik),bilinçli çaba ile kovulamayan inatçı biçimde yineleyen düşüncelerdir.
Obsesyonlara tekrarlayıcı sabit ve amaca yönelik davranışlar eşlik eder. Bu davranışlar kompulsiyon olarak bilinir. Olma olasılığı olan korkulan durumlardan obsesyonel materyali koruduğuna inanılarak yapılır. Birçok rituel belirli kereler yapılır.
OKB tanısı kişinin hem obsesyon hem de kompulsiyonları beraber mevcutsa veya obsesyonları ya da kompulsiyonları tek başına mevcutsa ve bu semptomlar kişinin aşırı zamanını alıyor ve/ veya işlevselliğini önemli ölçüde engelliyorsa konmalıdır.
OBSESYON VE KOMPULSİYONLARIN YAYGIN OLARAK GÖRÜLEN BAZI ÖZELLİKLERİ:
1) Bir düşünce ya da dürtü kişinin bilincine tekrarlayıcı şekilde zorla girer.
2) Bu duruma endişe ya da korku hissi eşlik eder ve kişiyi düşünce ya da dürtüye karşı tedbir almaya iter.
3) Obsesyon ya da kompulsiyonlar egoya (Kişinin benliğine) yabancıdır.
4) Obsesyon ya da kompulsiyonları kişi acayip ve mantıksız olarak algılar.
5) Obsesyon ve kompulsiyonlardan yakınan kişi genellikle onlara direnmeye güçlü bir arzu duyar.
En cok görülen obsesyonlar bulaşma şüpheleri ve tekrarlayan bazı eylemleri gercekleştirip gerçekleştirmediği hakkında olan şüphelerdir. Örn: kapıyı kiliteyip kilitlememe , kazara birine vurup vurmadığı.
Obsesyonlar bir kisinin anksiyetesini artirirlar ve kisi anksiyetesinden kurtulmak için kompulsiyonlara (tekrarlayıcı hareketlere) yönelir. Bu durumda kisi kompulsiyonlari uygulamaya direnç gösterirse, anksiyetesi daha da artar. OKB'u olan bir sahis genellikle, obsesyonlarin irrasyonelligini bilir ve hem obsessyonlarin hem de kompulsiyonlarin kendine yabancı oldugunu hisseder.
Obsesyonlar zaman alıcı olabilir ve şahsın alısılmıs sosyal aktivitelerini, arkadaş ve aile iliskilerini, sahsin normal rutin islerine belirgin bir sekilde müdahele eder, karıştırır. Hastaların büyük bir kısmı hastalıkları ile ilgili bir içgörüye sahiptir.
Obsesyonlar hem şekil hem de içerik açısından tanımlanabilir.
1) Obsessif Şüphe: Bir görevin doyurucu bir şekilde tamamlanmadığına inanma
2) Obsessif Düşünce: Genellikle gelecekteki olaylarla ilgili görünüşte sonsuz bir düşünce zinciri.
3) Obsessif Dürtü: Anlamsız sosyal açıdan yıkıcı ya da saldırgan eylemlerde bulunmaya yönelik güçlü bir istek.
4) Obsessif Korku: Öz kontrolü kaybetme ve bunun sonucunda dikkatsizce sosyal açıdan utanç verici eylemlerde bulunacağı korkusu.
5) Obsesif İmge: Genellikle son zamanlarda görülmüş bir sahnenin zihin gözüyle ısrarlı canlandırılması
KOMPULSİF ISRARLAR
Kompulsif ısrarın kritik özellikleri
1) Obsesyonarla ilgilidir
2) Harekete geçmeye zorlarlar
3) İçsel yada dışsal olarak kışkırtılırlar
4) Sıkça kompulsıf rıtuellerle ilişkilidir
5) İçsel dirençle ilişkidir.
6) Kompulsif davranış yapılmadığı için bastırılabilirler.
Okb li hasta obsesyonunu ortaya çıkaran uyarıcılardan değişik yollarla kaçınarak daha düşük sayıda obsesyon ve anksiyete yasar. Bu nedenle de obsesyonla yüzleşmesi engellenmiştir.
OKB li kişiler;
- Abartılmış sorumluluk: Kişi düşüncesi için kendini sorumlu tutar.
- Düşüncelere verilen aşırı önem: Düşünmek ile yapmak eşdeğerdir.
- Düşünceleri kontrol etme gerekliliği inancı: Düşüncelerini kontrol etmesi gerektiğine inanır.
- Tehlikenin abartılması: tehlikeli olayların olma olasılığı yüksektir, her tehlikeli olayın sonucu kötü olur.
- Belirsizliğe hoşgörü eksikliği: Beklenmedik olaylara hoşgörüleri düşüktür.
- Mükemmeliyetçilik: Hata yapmaktan aşırı derecede çekinirler.
- İnançların gücü: bilişsel inançları güçlüdür.
gibi inançlara sahiptir.
OKB’deki en tipik bilişsel hatanın “Sonuç üzerinde bir etkim varsa, sonuçtan ben sorumluyum” şeklindeki düşünce biçimi olduğu söylenebilir.
Oluşabilecek olumsuz sonuçtan kendisinin sorumlu olacağını düşünen kişi, sorumluluğu azaltma yönünde harekete geçmektedir. Çünkü obsesyondaki tipik bir başka düşünce biçimi, “Kendisine ya da başkalarına olabilecek zararı önleyememek ya da önlemeye yönelik bir çaba göstermemek, zarara neden olmakla aynı şeydir” biçimindeki düşüncedir.
Örn: Eşim bir araba kazası yaparsa diye aklımda bir düşünce takılırsa hemen 5 kez kaza duası okumalıyım yoksa kocam kaza yapar.
---> Bu kaza benim yüzümden olur
---> Hiçbir zaman kendimi affedemem
---> Sonunda depresyona girer intihar ederim
---> Çocuklarım ana babasız kalır.
Örn: Pis giyimli birisine değersem ondan hastalık kaparım
---> Ben bu mikrobu hamile olan karıma taşırım
---> Bebeğimiz sakat doğar.
TEDAVİ
OKB tedavisinde Bilişsel Davranışçı Terapiler büyük başarı göstermektedir. Bu terapi yöntemiyle öncelikle kişiye hastalığı hakkında bilgilendirme yapılır sonrasında ise kısa ve uzun surely hedefler danışan ile birlikte belirlenir, tedavi rasyoneli oluşturulur. Yüzleştirme gibi bilişsel teknikler uygulanır.
Psybot -