Türk Ceza Kanununun 44-59 maddeleri cezai ehliyeti düzenleyen, cezayı kaldıran ya da hafifletilen durumları kapsar. Genel uygulamada 46, 47, 48. Maddeler sıkça kullanılmaktadır.
46. Madde kişinin cezai ehliyetini elinden alan bir maddedir. Yani kişi suç oluşturan fiili işlediği zaman şuurunun veya hareketinin serbestisini tamamen kaldıracak nitelikteki akıl hastalığına sahip kişiler 46. Madde kapsamına girmektedir. Burada bu kişi şifa ile sonuçlanan tedavi süresince hastane tedavisine gönderilir. Genelde ağır ceza gerektiren suçlarda bu tedavi süresinin bir yıldan az olamayacağı belirtilmektedir. Kişi hastaneden taburcu edilirken yatışı öneren kuruma bir yazı ile hastanın durumu, gerekiyorsa düzenli kontroller yapılacağı bildirilerek bunların yasal güvencesi sağlanabilir. Buradaki hassas nokta istemli olarak oluşturulan şuur ve hareket bozukluğu oluşturulduğu durumların 46. Madde dışında bırakıldığıdır. Yani alkol veya diğer maddeleri kullanarak suç işleyen bir kişi bu madde kapsamında değerlendirilemez.
47. Madde kişinin suçu oluşturan fiili gerçekleştirdiği anda şuurunun vaya hareketinin serbestisini önemli derecede azaltacak özellikte akıl maluliyetine sahip kişiler için uygulanmaktadır. Bu madde kapsamına giren kişilerde, müebbet hapis yerine 10-15 yıl arasında hapis cezası, idam cezası yerine 15 yıldan az olmayan ağır hapis cezası, diğer cezalarda da 1/2 ile 1/3 arasında indirilmiş cezalar uygulamaktadır. Dalgalanmalar gösteren akıl hastalıkları bu grupta değerlendirilmekle beraber akıl hastalığının doğası ile suçun doğası göz önüne alınmalıdır. Örneğin kıskançlık hezeyanları olan bir paranoid hastanın alacak verecek davasında adam yaralaması gibi.
48. Madde kişinin suçu işlediği anda arızi bir nedenden dolayı 46. veya 47. Maddelerdeki akıl maluliyeti durumlarına sahip olan kişiler hakkında o maddelerin tatbik edilmesini söylemektedir.
Yani herhangi bir akıl hastalığına sahip olmayan kişinin kendi kontrolünde olmayan durumlar karşısında oluşan suçları kapsamaktadır. Örneğin yemeğine kendi bilgisi dışında kokain atılan bir kişinin hırsızlık yapması bu madde kapsamına girer. 48 madde bize bu kişiye 47.maddenin kullanılmasını göstermektedir. Dolayısı ile bu kişiye 47. Maddenin kullanılması uygun olacaktır.
Ancak kendi istemiyle kokain kullanan ve aynı suçu işleyen kişi hiç bir ceza indiriminden
faydalanamayacaktır.
Psybot -